Danas je četvrtak, 15. jun, 166. dan 2023. Do kraja godine ima 199 dana.
1215. – Engleski kralj Džon, nazvan Džon Bez Zemlje, morao da popusti u sukobu s plemstvom i potpiše Veliku povelju sloboda u Engleskoj (Magna carta libertatum), kojom je ograničena vlast kralja i uspostavljena osnova engleske ustavnosti i javnog prava.
1467. – Umro vojvoda od Burgundije Filip Dobri, osnivač burgundanske države koja je u 15. vijeku bila rival Francuskoj.
1520. – Papa Lav Deseti ekskomunicirao iz Rimokatoličke crkve njemačkog crkvenog reformatora Martina Lutera, osudivši njegove teze kao jeres, što je u to vrijeme značilo kaznu goru od smrtne, ali je Luter pred mnoštvom zadivljenih posmatrača spalio papsku bulu o isključenju. Poslije toga njegove reforme su prihvaćene u većem dijelu Njemačke, a luteranska verzija protestantizma se raširila i u mnoge zemlje zapadne Evrope, posebno u Skandinaviji, i stekla dosta pristalica u sjevernoj Americi.
1752. – Bendžamin Frenklin izveo čuveni eksperiment, podigavši u vazduh papirnatog zmaja tokom nevremena u Filadelfiji, da bi dokazao da su munje zapravo elektricitet.
1775. – Kongres američkih kolonija pobunjenih protiv britanske vlasti, tzv. Kontinentalni kongres, izabrao Džordža Vašingtona za generala i glavnokomandujućeg vojske Ujedinjenih kolonija.
1843. – Rođen norveški kompozitor, pijanista i dirigent Edvard Hagerup Grig, koji je, inspirišući se nacionalnim folklorom, afirmisao norvešku muziku u svijetu. Posebno je značajan njegov doprinos razvoju postromantičarske evropske harmonije. Izraziti liričar, najbolja djela je ostvario u malim formama, poput klavirskih minijatura (“Lirski komadi”), 25 nordijskih narodnih pjesama i plesova, svite “Holberg”, “Poetičnih muzičkih slika”, humoreski, solo pjesama. Ostala djela: Klavirski koncert u A-molu, orkestarske svite “Per Gint”, “Sigrud Jorsalfar”, Gudački kvartet, Koncert za klavir i orkestar, tri violinske sonate, horske kompozicije.
1862. – Obijesni turski vojnici kod Čukur-česme u Beogradu ubili srpskog dječaka Savu, a zatim i oficira i tumača koji su predvodili srpsku patrolu, što je zapalilo varnicu sukoba. Turci su potom sa Kalemegdana – pokušavajući da silom očuvaju pozicije u Srbiji – tri dana bombardovali Beograd. Kod Čukur-česme je podignut spomenik poginulom dječaku, djelo srpskog vajara Simeona Roksandića.
1882. – Rođen rumunski general i fašistički diktator Jon Antonesku, tokom Drugog svjetskog rata saveznik nacističke Njemačke, zbog čega je poslije rata osuđen na smrt i 1946. pogubljen. Po dolasku na vlast 1940. prisilio je na abdikaciju kralja Karola Drugog Hoencolerna – koji je 1938. takođe zaveo fašističku diktaturu – i priključio zemlju Trojnom paktu.
1884. – Rođen američki filmski glumac Hari Lengdon, jedan od najboljih komičara nijemog filma. U filmskim burleskama je najčešće tumačio uloge sramežljivih sanjalica, obojene gorčinom i destruktivnošću. Filmovi: “Siledžija”, “Dugačke pantalone”, “Troje su već gomila”.
1903. – Skupština Srbije vratila Karađorđeviće na prijesto, izabravši za kralja princa Petra Karađorđevića koji je živio u izgnanstvu u Ženevi. Izbor je uslijedio poslije oficirskog “majskog prevrata” 11. juna 1903. (prema Julijanskom kalendaru, tada važećem u Srbiji, 29. Maja), u kojem je ubijen kraljevski par Aleksandar Obrenović i Draga Mašin. Petar Prvi Karađorđević je potom krunisan u Sabornoj crkvi u Beogradu i – prema ugledu na Nemanjiće – miropomazan u manastiru Žiča. Njegova vladavina je obilježena razvojem parlamentarne demokratije u kojoj je političko težište preneseno s dvora na parlament, razmahom tržišne ekonomije koji je ubrzao privredni razvoj zemlje, kulturnim napretkom i slobodom štampe.
1904. – Više od hiljadu ljudi, većinom žena i djece, poginulo u blizini Njujorka tokom požara koji je zahvatio brod “General Slokam”.
1907. – Počela Druga haška mirovna konferencija, na kojoj su 44 države, uključujući Srbiju i Crnu Goru, usvojile 13 konvencija i jednu deklaraciju, kojima su prvi put znatnije kodifikovana pravila međunarodnog običajnog, posebno ratnog prava.
1910. – Srpski student prava Bogdan Žerajić ubio se poslije neuspjelog atentata u Sarajevu na poglavara okupirane Bosne i Hercegovine austrougarskog generala Marijana Varešanina. Njegova žrtva bila je primjer za revolucionarnu nacionalističku omladinu iz pokreta “Mlada Bosna”, koja je 28. juna 1914. organizovala atentat na austrougarskog prestolonasljednika Franca Ferdinanda.
1914. – Rođen ruski državnik Jurij Vladimirovič Andropov, sovjetski lider od 1982. do smrti u februaru 1984. Od 1967. do 1982. bio je predsjednik Komiteta državne bezbjednosti, generalni sekretar vladajuće Komunističke partije je postao u novembru 1982, poslije smrti Leonida Iljiča Brežnjeva, a predsjednik Prezidijuma Vrhovnog sovjeta SSSR u junu 1983.
1919. – U direktnom letu od Nju Faundlenda do Irske, koji je trajao deset časova i 12 minuta, engleski piloti Artur Braun i Džon Olkok prvi preletjeli Atlantik i za taj podvig dobili plemićke titule. U maju 1927. Atlantik je preletio Amerikanac Čarls Lindberg, koji je u avionu bio sam.
1940. – Armija nacističke Njemačke u Drugom svjetskom ratu zaobišla 360 kilometara dugu “Mažino liniju”, sistem odbrambenih utvrđenja izgrađen na istočnoj granici Francuske.
1969. – Žorž Pompidu izabran za predsjednika Francuske.
1975. – Košarkaši Jugoslavije na evropskom prvenstvu u Beogradu osvojili titulu prvaka pobjedom nad reprezentacijom SSSR.
1977. – Adolfo Suares i njegova koalicija Demokratskog centra dobili prve slobodne izbore u Španiji.
1982. – Argentinske snage, koje su pokušale da okupiraju Foklandska ostrva u južnom Atlantiku, predale se Britancima, čime je okončan rat u kojem je na objema stranama poginulo oko hiljadu ljudi.
1988. – Pakistanski predsjednik Zija ul Hak objavio da će islamsko šerijatsko pravo postati vrhovni zakon u Pakistanu.
1992. – Srpski pisac Dobrica Ćosić, dugogodišnji disident pod režimom Josipa Broza Tita, izabran za prvog predsjednika Savezne Republike Jugoslavije. Na položaju šefa države nije ostao cio mandat – Savezna skupština mu je 1. juna 1993. godine, na inicijativu Srpske radikalne stranke, izglasala nepovjerenje, pod optužbom da je kršio Ustav.
1992. – Parlament Japana odobrio angažovanje japanskih vojnika u inostranstvu, prvi put nakon Drugog svjetskog rata.
1993. – Na sarajevskom aerodromu potpisan Sporazum o prekidu neprijateljstava između komandanata Glavnog štaba Vojske Republike Srpske general-potpukovnika Ratka Mladića, komandanta muslimanske vojske pukovnika Rasima Delića i komandanta Hrvatskog vijeća obrane general – brigadira Milivoja Petkovića.
1993. – Pomorske snage NATO-a i Zapadnoevropske unije u Jadranskom moru otpočele primjenu pomorskog embarga UN protiv SR Jugoslavije.
1994. – Izrael i Vatikan uspostavili pune diplomatske odnose, poslije istorijskog dogovora o međusobnom priznanju i pomirenju, poslije vijekova sukobljavanja Jevreja i rimokatolika, tokom kojih su Jevreji najčešće bili žrtva vjerske histerije koju je podsticala vatikanska kurija.
1995. – Savjet bezbjednosti UN izglasao Rezoluciju o slanju u bivšu Bosnu i Hercegovinu 12.500 pripadnika Snaga za brzo reagovanje.
1996. – Umrla američka pjevačica Ela Ficdžerald, nekrunisana kraljica džeza, savršene tehnike, izvanredne improvizatorske imaginacije i širokog glasovnog raspona. Čuvena je po “skat” dijalozima sa velikim džez muzičarima – poput Luisa Armstronga, Đuka Elingtona i Vilijama “Kaunta” Bejzija.
1998. – Srbin Milorad Krnojelac, koga Haški tribunal tereti za ratne zločine na prostoru bivše BiH, uhapšen je u Srbinju u sektoru pod komandom francuske brigade SFOR-a.
1999. – Posljednji jugoslovenski vojnici, policijske i paravojne snage povukli se iz Prizrena.
1999. – Sjeverna Koreja saopštila da je južnokorejska ratna mornarica potopila jedan njen brod u
sjevernokorejskim teritorijalnim vodama Žutog mora, optuživši Seul da izazivanjem prvog pomorskog sukoba od okončanja Korejskog rata 1953. provocira novi rat na podijeljenom poluostrvu.
2000. – Predsjednik SPO Vuk Drašković ranjen u svojoj kući u Budvi, kada su nepoznati napadači pucali sa balkona.
2003. – Koalicione snage uhapsile bivšeg komandanta iračkih vazduhoplovnih snaga Hamida Radžu Šalaha al Tikrita, koji je bio 17. na listi američke vojske najtraženijih Iračana.
2003. – Vaterpolisti Srbije i Crne Gore pobjedom nad Hrvatskom 9:8 postali novi prvaci Evrope u vaterpolu.
2004. – Okružni sud u Srpskom Sarajevu proglasio krivim i osudio Nihada Mašića na 17 godina zatvora za ubistvo starice Safije Mašić, povratnika u Srpsko Goražde, 10. avgusta 2003. godine.
(Nezavisne)
