Danas je četvrtak, 12. oktobar, 285. dan 2023. godine. Do kraja godine ima 80 dana.
322 . p.n.e. – Umro Aristotel, filozof – najsvestraniji um antičke Grčke.
Postavio je Zemlju u središte svemira. Naglašavao važnost logike ili rasuđivanja u filozofiji. Njegov filozofski sistem – aristotelizam uči da se ljudsko znanje postiže najprije pomoću čulnog iskustva. Djela : “Organon” /sakupljeni Aristotelovi logički spisi/, Poetika /O pjesničkoj umjetnosti/, “Retorika”, “Nikomahova etika” /Nikomah je bio njegov otac/, “Politika”, “Metafizika”, “Fizika”, “O duši”.
1492 . – Španski moreplovac italijanskog porijekla Kristofer Kolumbo otkrio Ameriku, iskrcavši se na ostrvce Gvanahani u sastavu Bahamskih ostrva, poslije 33 dana plovidbe Atlantskim okeanom od Kanarskih ostrva, ali je bio uvjeren da je stigao u Indiju. Do 1504. godine još triput je prelazio okean, a 1506. je umro – uvjeren da između Evrope i Azije, kad se plovi u smjeru zapada, nema kontinenta.
1518 . – Njemački vjerski reformator Martin Luter, optužen za jeres, sazvao je skupštinu grada Augsburga i u teološkoj raspravi s italijanskim rimokatoličkim kardinalom Tomazom de Viom, poznatim kao Kajetan, odbacio zahtjev rimske kurije da se pokaje i odrekne svojih uvjerenja.
1811 . – Paragvaj proglasio nezavisnost od Španije i Argentine.
1822 . – Brazil stekao nezavisnost od Portugalije.
1865 . – Rođen srpski geograf Jovan Cvijić (na fotografiji), osnivač antropogeografije i geomorfologije u Srbiji i Srpskog geografskog društva, profesor i rektor Univerziteta u Beogradu, predsjednik Srpske kraljevske akademije, počasni doktor pariske Sorbone i Karlovog univerziteta u Pragu. Veoma su značajni njegovi radovi o migracijama jugoslovenskih naroda, o morfologiji i hidrografiji dinarskog krša i drugih kraških predjela, tektonici i glacijaciji planina Balkanskog poluostrva, studije o Jadranskom primorju, balkanskim kotlinama i poljima, Šumadiji i Panonskom bazenu. Odigrao je izuzetnu ulogu kao savjetnik srpskih državnika na mirovnim pregovorima u Parizu poslije Prvog svjetskog rata. Djela : “Osnove za geografiju i geologiju Makedonije i Stare Srbije”, “Antropogeografski problemi Balkanskog poluostrva”, “Balkansko poluostrvo i južnoslovenske zemlje”, “Geomorfologija”, “Etnogeografske karte jugoslovenskih zemalja”, “Geografska karta Jugoslavije”, “Govori i članci”.
1870 . – Umro američki general Robert Edvard Li, komandant armije Sjeverne Virdžinije u građanskom ratu u SAD od 1861. do 1865. godine, najsposobniji vojskovođa tog rata. Predvodeći južnjačke trupe, pobijedio je vojsku Sjevera u bitkama kod Ričmonda i Frederiksburga 1862. i kod Čanselorsvila 1863, ali je, suočen s neuporedivo nadmoćnijom armijom Sjevera, morao da kapitulira 9. aprila 1865.
1873 . – Rođena Nadežda Petrović, srpski slikar, profesor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu i saosnivač “Kola srpskih sestara”. Slikarstvo je studirala u Minhenu i Parizu, a prvu samostalnu izložbu je priredila 1900. godine. Njena djela nose snažan, originalan izraz i izvanredno bogatstvo boja. Sačuvano je oko 200 njenih djela, a pojedine slike su ravne radovima vrhunskih evropskih majstora tog vremena. Njeno djelo obuhvata raspon od plenerizma do snažnog realizma, prožetog ekspresionizmom. U Srbiji svog doba ona se najsnažnije vezala za modernu umjetnost i anticipirala njen dalji razvoj. Rođena u porodici u kojoj su dvije sestre postale slikari, jedna muzičar, a najmlađi brat Rastko – pisac. Umrla je od tifusa 1915. godine u valjevskoj bolnici, gdje je kao bolničarka njegovala ranjene srpske vojnike.
1874 . – Rođen srpski arheolog Vladimir Petković, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umetnosti i upravnik Narodnog muzeja u Beogradu, stručnjak za srpsku srednjovjekovnu umjetnost. Bio je urednik specijalizovanog časopisa “Starinar” i prvi direktor Arheološkog instituta SANU. Rukovodio je otkopavanjima Stobija i Caričinog Grada. Djela : “Pregled crkvenih spomenika kroz povjesnicu srpskog naroda”, “La peinture serbe en Mouen age” , monografije o manastirima Žiča, Ravanica, Studenica, Kalenić i Dečani.
1897 . – U Beograd su iz Beča preneseni posmrtni ostaci srpskog jezičkog reformatora Vuka Stefanovića Karadžića i sahranjeni u porti Saborne crkve.
1918 . – “Marš na Drinu” srpskog kompozitora Stanislava Biničkog prvi put odjeknuo je ulicama Niša, tek oslobođenog u Prvom svjetskom ratu. Uz zvuke marša pobjedonosno je koračala Drinska divizija srpske vojske.
1924 . – Umro francuski pisac Anatol Frans, član Francuske akademije i dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1921. Izvanredan stilista, izvrgavao je oštroj satiri francusko društvo u vrijeme Treće republike i istupao protiv militarizma i šovinizma, razobličavajući potkupljivost buržoaske vlade i štampe, što mu je donijelo naziv “buntovnog akademika”. Djela : zbirka pjesama”Zlatne pjesme”, romani”Zločin Silvestra Bonara”, “Savremena istorija”, “Crveni krin”, “Bogovi su žedni”, “Pobuna anđela”, “Taida”, “Epikurov vrt”, “Mišljenja opata Žeroma Koanjara”, “Ostrvo pingvina”, “Pečenjarnica kraljice Pedok”, “Život u cvijeću”.
1934 . – Maloljetni Petar Drugi Karađorđević proglašen kraljem Jugoslavije, tri dana nakon što je u Marseju ubijen njegov otac Aleksandar Prvi, u atentatu koji su uz pomoć italijanskih fašista izvele hrvatske ustaše.
1935 . – Rođen italijanski operski pjevač Lučano Pavaroti, čiji lirski obojen glas velikog dijapazona karakterišu snažni tonovi u visokom registru. Karijeru svjetske operske zvijezde počeo je 1961. godine ulogom Roberta u operi”Boemi” Đakoma Pučinija. Umro od raka pankreasa 6. septembra 2007. u Modeni.
1942 . – U bici na pacifičkom ostrvu Gvadalkanal Amerikanci su u Drugom svjetskom ratu porazili Japance i zaustavili njihovo nadiranje ka Australiji.
1960 . – Tokom debate o kolonijalizmu u Generalnoj skupštini UN ljutiti sovjetski lider Nikita Sergejevič Hruščov skinuo je cipelu i tresnuo njome o sto nekoliko puta.
1964 . – U orbitu oko Zemlje lansiran sovjetski vasionski brod “Vashod 1”, prva svemirska letjelica s višečlanom posadom.
1968 . – Afrička država Ekvatorijalna Gvineja stekla nezavisnost poslije 190 godina španske kolonijalne uprave.
1968 . – Predvođena pukovnikom Omarom Torihosom Ererom, Nacionalna garda Paname oborila predsjednika Arnulfa Arijasa Madrida.
1969 . – Lansiran sovjetski vasionski brod “Sojuz 7” sa tročlanom posadom, koji se potom spojio sa “Sojuzom 6”, u kojem su bila dva člana posade.
1976 . – Premijer Kine Hua Guofeng postao šef vladajuće Komunističke partije.
1978 . – U Vašingtonu počeli mirovni pregovori Izraela i Egipta, na kojima je učestvovao predsjednik SAD Džimi Karter.
1983 . – Bivši japanski premijer Kakuei Tanaka osuđen na četiri godine zatvora zbog umiješanosti u aferu podmićivanja “Lokid”.
1984 . – Od eksplozije bombe koju su podmetnuli teroristi Irske republikanske armije u “Grand hotel” u engleskom gradu Brajton, gdje je održavana godišnja konferencija britanskih konzervativaca, poginulo je pet ljudi.
1990 . – Islamski teroristi na motociklima u Kairu iz zasjede ubili predsjednika egipatskog parlamenta Rifata Mahdžuba i trojicu njegovih tjelohranitelja.
1992 . – U Kairu poginulo više od 550 ljudi u zemljotresu, čiji je epicentar bio blizu velikih piramida u Gizi.
1996 . – Umro francuski teniser Rene Lakost – osnivač kompanije za proizvodnju sportske opreme s prepoznatljivim”krokodilčićem”kao zaštitnim znakom – posljednji od francuska”četiri musketara” koji su dominirali svjetskim tenisom dvadesetih godina 20. vijeka.
1999 . – General Pervez Mušaraf vojnim udarom oborio vladu pakistanskog premijera Navaza Šarifa, raspustio parlament Pakistana i zaveo vanredno stanje.
2000 . – Američki predsjednik Bil Klinton ukinuo embargo na naftu i zabranu avio-saobraćaja sa Jugoslavijom.
2001 . – UN i generalni sekretar UN Kofi Anan (63) dobili Nobelovu nagradu za mir, za borbu za ljudska prava i rješavanje svjetskih konflikata.
2015 . – U dvije eksplozije u Ankari poginulo je 95 ljudi, a više od 500 zatražilo medicinsku pomoć. Eksplozije su se desile u razmaku od nekoliko minuta, na razdaljini od oko 50 metara, ispred glavne željezničke stanice, u trenutku kada se stotine ljudi okupljalo na protestu zahtijevajući više demokratije i okončanje sukoba s kurdskim separatistima.
(Nezavisne)
