Srpski matematičar, astronom i geofizičar Milutin Milanković, veliki svjetski naučnik, osnivač Katedre za nebesku mehaniku na Univerzitetu u Beogradu i potpredsjednik Srpske akademije nauka i umetnosti rođen je na današnji dan 1879. godine.
Milanković je jedan od najčuvenijih srpskih naučnika, kojeg je Nasa uvrstila među 15 najvećih umova svih vremena koji su proučavali Zemlju.
Milutin Milanković bio je prvi srpski doktor tehničkih nauka, a u sferi njegovih interesovanja bile su matematika, astronomija, klimatologija i geofizika.
Bio je dopisni član Srpske kraljevske akademije, a 1923. godine predložio je reformu julijanskog kalendara, koju je pravoslavna crkva prihvatila.
Milanković je sačinio najtačniji kalendar, prema kojem tropska godina traje 365 dana, pet časova, 48 minuta i 48 sekundi, a podršku su mu pružili klimatolog Vladimir Petrovič Kepen i geofizičar Alfred Vegener.
Jednom krateru na tamnoj strani Mjeseca dato je njegovo ime, što je zvanično usvojeno na kongresu Međunarodne astronomske unije 1970. godine u Brajtonu.
Ista organizacija je 1973. godine u Sidneju donijela odluku da i jedan krater na Marsu bude nazvan po ovom srpskom velikanu.
Asteroid koji su otkrili srpski astronomi 1936. godine prvobitno nazvan “1936 GA” preimenovan je 1979. u “1605 Milanković”.
Evropsko geofizičko društvo je 1993. godine ustanovilo Medalju Milutin Milanković, koja se dodjeljuje naučnicima za izuzetne zasluge u dugoperiodičnom proučavanju i modeliranju klime. Od 2003. godine, ovu medalju za geonauke dodjeljuje EU.
Američki naučnici DŽon Imbri i Ketrina Palmer Imbri objavili su knjigu “Ledeno doba: rješenje tajne”, u kojoj su priznali tačnost Milankovićeve teorije.
Mnogi skupovi su nazvani po ovom velikanu, a 1993. godine ustanovljena je Medalja Milutin Milanković, koju dodjeljuje Evropsko geofizičko društvo. Godine 2004. njegov lik je krasio poštanske markice bivše Srbije i Crne Gore, a sedam godina kasnije novčanicu od 2.000 srpskih dinara.
Ulica na Novom Beogradu zove se Bulevar Milutina Milankovića.
– Naša atmosfera, o tome nema sumnje, ženske je prirode, ona treperi pod žarkim poljupcem Sunca, često se naoblači i namrgodi, a kadgod huče, bjesni i zipara – pisao je Milanković.
Nakon Milankovićeve smrti neki naučnici su osporili njegovu astronomsku teoriju, ali deset godina kasnije ponovo su počeli da je razmatraju. Rasprava je okončana 1972. godine, kada je i dokazana ispravnost Milankovićevih ciklusa.
On je uveo matematičko modelovanje u građevinarstvo, a njegov patent je “Prilog teoriji armiranobetonskih nosača”.
Milanković je 1916. godine objavio rad “Ispitivanje klime planete Mars”, pa je dokazao da Crvena planeta ima ekstremnu klimu zbog koje na njoj nije moguć život. Osim ove planete, proučavao je klimatske uslove na Merkuru i Veneri.
Ustanovio je astronomsku teoriju klime kao generalnu matematičku teoriju osunčavanja.
Napravio je matematički model Zemlje, koju je smatrao čvrstim, fluidnim i elastičnim tijelom. Izveo je jednačine poznate kao Milankovićeva teorema, a 1932. godine objavio rad “Numeričko izračunavanje sekularne putanje Zemljinih polova rotacije”.
Kralj Aleksandar Prvi Karađorđević odlikovao je Milankovića Ordenom Svetog Save trećeg reda, a kralj Petar Drugi Jugoslovenskom krunom trećeg reda.
Milanković je 1939. godine započeo životno djelo u kojem je objedinio sva proučavanja koja je zapisivao u knjigama i sveskama – “Kanon osunčavanja Zemlje i njegova primena na problem ledenih doba”, koji je 1941. objavila Srpska kraljevska akademija.
Odbio je da potpiše Apel srpskom narodu i podrži njemačku okupaciju zemlje.
Milutin Milanković je 1958. godine doživio moždani udar i preminuo u 80. godini u Beogradu, gdje je i sahranjen.
Osam godina kasnije, njegovi posmrtni ostaci preneseni su u rodni Dalj i sahranjeni u porodičnoj grobnici na pravoslavnom groblju na obali Dunava, kako je i želio.
Srna
