Danas je srijeda, 22. mart, 81. dan 2023. Do kraja godine ima 284 dana.
1312. – Vatikan raspustio francuski monaški viteški red Templara, osnovan u Palestini 1118. godine radi zaštite poklonika Hristovog groba i odbrane krstaške teritorije na istoku od muslimana.
1599. – Rođen flamanski slikar Anton Van Dajk, istaknuti predstavnik Flamanske slikarske škole, na koga je snažno uticao Paul Rubens, u čijem je ateljeu u mladosti radio. Potom je otišao u Italiju, pa u Francusku, a u London je došao 1632. i postao dvorski slikar kralja Čarlsa Prvog i portretista engleskog visokog društva. NJegove religiozne kompozicije osrednje su vrijednosti, ali se proslavio portretima, koje odlikuje plemenitost izraza, suptilnost palete i ozbiljna psihološka analiza.
1687. – Umro francuski kompozitor, violinista, dirigent, pjevač, glumac, scenograf i plesač italijanskog porijekla Žan Batist Lili, tvorac klasične francuske opere, s baletima, horovima, arijama i scenskim efektima. Bio je gospodar pariskog muzičkog života, neobična ličnost izuzetnog talenta, čvrste volje, tiranske prirode i dalekosežnog uticaja na razvoj muzike svoje druge otadžbine. U saradnji s komediografom Žanom Molijerom stvorio je novu dramsko-muzičku vrstu – komediju s pjevanjem i plesom. Pripisuje mu se prva upotreba palice za dirigovanje. Dok je početkom 1687. dirigovao “Te deum” za oporavak bolesnog kralja Luja Četrnaestog, ozlijedio se dugim dirigentskim štapom i rana se pretvorila u smrtonosnu gangrenu. Djela: opere “Tezej”, “Persej”, “Kadmis i Hermiona”, “Alsesta”, “Psiha”, “Amadis od Galije”, “Asmida”, Asis i Galateja”, “Prozefina”, “Feton”, komedije-baleti “Ženidba na silu”, “Žorž Dandin”, “Gospodin od Pursonjaka”, “Građanin-plemić”, crkvene kompozicije “Te deum”, “De profundis”, “Mizerere”.
1794. – Kongres SAD usvojio zakon kojim je američkim brodovima zabranjen prevoz crnih robova iz Afrike u Ameriku.
1797. – Rođen pruski kralj i njemački car Vilhelm Prvi Fridrih Ludvig, koji je pomagao kancelaru Otu fon Bizmarku da “krvlju i gvožđem” ujedini Njemačku. Na pruskom prijestolu bio je od 1861., a 1871. je postao prvi car novostvorenog NJemačkog carstva. Tokom njegove vladavine Nijemci su Danskoj oteli pokrajine Šlezvig i Holštajn u ratu 1864., porazili Austriju 1866., a u francusko-pruskom ratu 1871. otrgli Alzas i Lorenu od Francuske. Izdao je 1879. “Izuzetni zakon”, kojim je socijalistički pokret u NJemačkoj stavljen van zakona.
1832. – Umro njemački pisac Johan Volfgang Gete, jedno od najvećih imena svjetske književnosti. Nekoliko godina poslije završenih studija prava u Stazburu preselio se u Vajmar, gdje je 28 godina bio upravnik pozorišta. Bio je obnovitelj lirike, drame, epa i romana, intenzivno se bavio filozofijom, prirodnim naukama, slikarstvom i državničkim poslovima u Vajmaru. Srbe je zadužio pisanjem o srpskoj narodnoj poeziji, kojom se oduševljavao, i prevodom više narodnih pjesama, uključujući “Hasanaginicu”. Ostavio je jednu od najvećih i najzanimljivijih zbirki pisama u istoriji književnosti. Djela: romani “Faust”, “Vilhelm Majster”, “Jadi mladog Vertera”, “Izbor po srodnosti”, drame “Gec od Birlinhema”, “Egmont”, “Ifigenija na Tauridi”, “Torkvato Taso”, tragedije “Klaviho”, “Vanbračna kći”, ep “Herman i Doroteja”, putopis “Putovanje po Italiji”, autobiografsko djelo “Iz mog života”, poezija “Marijenbadska elegija”, “Rimske elegije”, “Zapadno-istočni divan”, epigrami “Ksenije”, optičko djelo “Teorija boja”.
1848. – Pobunjena Venecija proglasila nezavisnost od Austrije.
1895. – Pioniri filma braća Ogist i Luj Limijer u Parizu prvi put demonstrirali pokretne slike, upotrebivši celuloidnu traku.
1910. – Rođen engleski pisac Nikolas DŽon Tarni Monsara, najpoznatiji po romanu “Surovo more”, živoj slici zbivanja na malom brodu u vrijeme rata. Ostala djela: romani “Misli na sutra”, “Na prvi pogled”, “Priča o Ester Kostelo”, “Pleme koje je izgubilo vođu”, “Smit i DŽons”.
1913. – Rođen američki glumac srpskog porijekla Mladen Sekulović, poznat kao Karl Malden, koji se proslavio u filmovima Elije Kazana, s kojim je sarađivao i u pozorištu. NJegovo karakteristično lice omogućilo mu je da igra veoma različite uloge, od sveštenika do gangsterskog šefa, od rogonje do generala. Filmovi: “Bumerang”, “Tramvaj zvani želja” /nagrada “Oskar”/, “Poljubac smrti”, “Jednooki DŽek”, “Paton”, “Sinsinati Kid”, “Nevada Smit”, “Suton”.
1917. – SAD, poslije pobjede Februarske revolucije u Rusiji, prve priznale privremenu vladu Aleksandra Kerenskog.
1919. – Prva međunarodna avionska linija uspostavljena između Pariza i Brisela.
1933. – Rođen iranski državnik Abolhasan Bani Sadr, koji je 1980. izabran za prvog predsjednika Irana, poslije zbacivanja šaha Reze Pahlavija u islamskoj revoluciji. Zbog neslaganja sa politikom iranskih vjerskih vođa, 17 mjeseci pošto je postao šef države prinuđen je da ode u izbjeglištvo u Francusku.
1945. – Egipat, Irak, Jordan, Liban i Sirija u Kairu osnovali Arapsku ligu.
1979. – Britanskog ambasadora u Holandiji Ričarda Sajksa u Hagu ubili irski teroristi.
1983. – Haim Hercog izabran za predsjednika Izraela.
1992. – Na drugim višepartijskim izborima u Albaniji vlast osvojila Demokratska partija.
1993. – U Bratuncu, uz crkveno opijelo i vojne počasti, sahranjeno 39 Srba iz sela Kravica, koje su muslimanske jedinice ubile 1993. na pravoslavni Božić. Osim predstavnika Vlade i Skupštine Republike Srpske, oproštaju je prisustvovao komandant mirovnih snaga u bivšoj BiH francuski general Filip Morion.
2001. – Savjet bezbjednosti UN jednoglasno usvojio Rezoluciju 1345 kojom se oštro osuđuje nasilje albanskih ekstremista u Makedoniji.
2004. – Parlamentarna skupština BiH usvojila Zakon o obavještajno-bezbjednosnoj agenciji koji predviđa spajanje postojećih obavještajnih službi entiteta.
2004. – Izvršena primopredaja međunarodnog aerodroma u Mostaru, koji je iz nadležnosti SFOR-a prešao u nadležnost grada i Federalne direkcije za civilno vazduhoplovstvo.
2004. – Duhovni vođa islamske organizacije Hamas šeik Ahmed Jasin ubijen u toku raketnog napada izraelskih vojnih helikoptera dok je izlazio iz džamije u Gaza Sitiju.
2006. – Baskijska sepratistička organizacija ETA proglasila stalni prekid vatre.
2016. – U terorističkim napadima u Briselu ubijene su 32 osobe. Napadi su izvršeni na briselski aerodrom “Zaventem” i na metro stanici u blizini sjedišta EU.
Danas je dan Svetih 40 velikomučenika u Sevastiji, poznat kao Mladenci. Taj dan Pravoslavna crkva praznuje u spomen na 40 rimskih vojnika-mladenaca koji su položili život za Isusa Hrista. U vrijeme kad je početkom četvrtog vijeka istočnim dijelom Rimskog carstva vladao car Valerije Likinije, koji je svim silama gušio hrišćanstvo, u maloazijskom gradu Sevastiji lokalni komandant Agrikola je pokušao da odvrati od hrišćanstva 40 vojnika, ali nije uspio, pa je obavijestio višu komandu. Ona je poslala izaslanika Lisija, koji je naredio je da ih bace u jezero koje se ledilo od hladnoće, a kad ih ni to nije odvratilo od Hrista, javno ih je spalio na lomači. Kasnije je taj dan postao slava mladih bračnih arova.
(Nezavisne)
