Danas je četvrtak, 22. jun, 172. dan 2023. Do kraja godine su 193 dana.
1533. – Poslije neuspjele opsade Beča 1529. i bezuspješnog pohoda na prijestonicu Austrije 1532. turski sultan Sulejman Drugi bio je prinuđen da s Austrijom potpiše ugovor o miru.
1535. – Mjesec dana pošto ga je papa proizveo u kardinala u Londonu pogubljen Džon Fišer, zato što je odbio da kralja Henrija Sedmog prizna za poglavara novoformirane Engleske crkve.
1805. – Rođen italijanski revolucionar Đuzepe Macini, glavni ideolog nacionalnog pokreta Italijana u 19. vijeku i jedan od tvoraca moderne italijanske države. U Marseju je 1831. osnovao revolucionarno udruženje italijanskih nacionalista “Mlada Italija” i aktivno je učestvovao u borbama za ujedinjenje, naročito 1848. i 1849.77
1815. – Francuski car Napoleon Prvi Bonaparta – četiri dana poslije poraza njegove armije kod Vaterloa – drugi put abdicirao i potom odveden na ostrvo Sveta Jelena u Atlantskom okeanu, gdje je umro 1821.
1826. – Rođen srpski pisac Timotej Atanacković, poznat kao Bogoboj Atanacković, jedan od obnovitelja srpske proze poslije okončanja ropstva pod Turcima. Tokom studija u Beču je upoznao Vuka Stefanovića Karadžića, Branka Radičevića, Đuru Daničića i postao oduševljeni pobornik Karadžićevih reformi. Aktivno je učestvovao u radu Majske skupštine u Sremskim Karlovcima 1848. Bio je jedno vrijeme sekretar episkopa bačkog Platona Atanackovića. Djela: roman “Dva idola”, pripovijetke “Bunjevka”, “Darak”, “Srpkinja”.
1826. – Na inicijativu južnoameričkog revolucionara i državnika Simona Bolivara u Panami održan Panamerički kongres radi ujedinjenja južnoameričkih republika. Pokušaj nije uspio, jer su te zemlje – tek oslobođene španske kolonijalne vlasti – imale suprotne političke i ekonomske interese.
1874. – Uspostavljena prva telegrafska veza Brazila i Evrope.
1894. – Afrička država Dahomej postala francuska kolonija.
1898. – Rođen njemački pisac Erih Paul Kramner, poznat kao Erih Marija Remark, koji je romanom “Na zapadu ništa novo”, pisanom u naturalističkom i sentimentalnom maniru, predočio besmisao ljudske klanice u Prvom svjetskom ratu. I ostala njegova djela – zahvaljujući spretnosti u komponovanju radnje, jednostavnom stilu, ograničenom broju likova i temama poput rata i okupacije, koncentracionih logora, inflacije – naišla su na izuzetan prijem kod čitalaca širom svijeta. Knjige tog antifašiste i antimilitariste, koji je opisivao i okrutnost nacista, rasizam i neljudske metode Trećeg rajha, spaljivane su na nacističkim lomačama. Emigrirao je 1932. u Švajcarsku, pa u SAD i 1947. je postao američki državljanin. Ostala djela: “Povratak”, “Tri ratna druga”, “Nebo ne zna za miljenike”, “Iskra života”, “Crni obelisk”, “Trijumfalna kapija”, “Ljubi bližnjeg svoga”, “Vrijeme života i vrijeme smrti”.
1906. – Rođen američki filmski scenarista, producent i režiser austrijskog porijekla Bili Vajlder, koji je najčešće režirao lake komedije sa satiričnom crtom, ali je pravo stvaralačko umijeće iskazao u društvenim dramama, kojima dominira bespoštedni cinizam. Nagrađivan je na festivalima u Kanu i Veneciji i osvojio je nekoliko “Oskara”. Filmovi: “Propali izlet”, “Bulevar sumraka”, “Stalag 17”, “Sabrina”, “Duh Sent Luisa”, “Ljubav popodne”, “Svjedok optužbe”, “Neki to vole vruće”, “Apartman”, “Jedan, dva, tri”, “Slatka Irma”, “Privatni život Šerloka Holmsa”, “Fedora”, “Sedam godina svraba”.
1940. – Vrhovna komanda francuske vojske u Drugom svjetskom ratu potpisala bezuslovnu kapitulaciju pred nacističkom Njemačkom. Poslije poraza, u dijelu Francuske je formirana marionetska vlada maršala Anrija Filipa Petena, koja je sarađivala sa nacistima i borila se protiv francuskog Pokreta otpora.
1941. – Nacistička Njemačka u Drugom svjetskom ratu, duž cijele granične linije između Baltičkog i Crnog mora, sa više od 150 divizija napala SSSR. Planom pod nazivom “Barbarosa” njemačkog vođe Adolfa Hitlera bilo je predviđeno uništenje sovjetskih armija u graničnim oblastima i brzo zauzimanje evropskog dijela SSSR. Zbog vjerovanja sovjetskog vođe Josifa Visarionoviča Džugašvilija u pakt s Hitlerom, sovjetske jedinice bile su nespremne, pa je nacistička armija sa četiri miliona vojnika, 3.300 tenkova i 2 000 aviona, u početku brzo napredovala.
1941. – Italija i Rumunija u Drugom svjetskom ratu objavile rat SSSR.
1941. – Povodom napada Njemačke na SSSR u Drugom svjetskom ratu Centralni komitet Komunističke partije Jugoslavije uputio je proglas narodima Jugoslavije da se pripreme za ustanak protiv nacističkih okupatora.
1949. – Rođena američka filmska glumica Meri Luiz, poznata kao Meril Strip, koja je dobila nagrade “Oskar” za filmove “Julija”, “Kramer protiv Kramera” i “Sofijin izbor”. Ostali filmovi: “Lovac na jelene”, “Menhetn”, “Zavođenje Džoa Tinana”, “Senator”, “Žena francuskog poručnika”, “U tišini noći”, “Obilje”, “Zaljubljivanje”, “Moja Afrika”, “Muzika mog srca”.
1969. – Umrla američka filmska glumica i pjevačica Džudi Garland, koja se proslavila već kao djevojčica ulogom u filmu “Čarobnjak iz Oza” za koju je dobila nagradu “Oskar”. Izvrsno je tumačila uloge i u filmovima Vinsenta Minelija, jednog od pet njenih muževa – njihova kćerka Lajza Mineli takođe je ostvarila sjajnu pjevačku i glumačku karijeru. Ostali filmovi: “Bebe u vojsci”, “Osnujmo orkestar”, “Bebe na Brodveju”, “Mala Neli Keli”, “Sretni me u Sent Luisu”, “Časovnik”, “Zigfildove ludosti”, “Pirat”, “Zvijezda je rođena”.
1987. – Umro američki filmski glumac i igrač Fred Aster, jedan od najvećih holivudskih zabavljača, koji je u igračkoj tehnici spojio klasicizam s početka 20. vijeka s modernim shvatanjem plesa. Filmovi: “Roberta”, “Vesela raspuštenica”, “Vrijeme svinga”, “Cilinder”, “Brodvejska melodija”, “Nikad nećeš postati bogat”, “Uskršnja parada”, “Smiješno lice”, “Na plaži”, “Diži zavjesu”.
1992. – Kosturi pronađeni blizu ruskog grada Jekaterinburg identifikovani kao ostaci cara Nikolaja Drugog Aleksandroviča Romanova i njegovog maloljetnog sina Aleksandra Nikolajeviča Romanova. Na osnovu naredbe vođe Oktobarske revolucije Vladimira Iljiča Uljanova boljševici su u ljeto 1918. u Jekaterinburgu strijeljali cijelu carsku porodicu – cara, caricu, njihovo petoro djece, ličnog ljekara i pratnju – potom ih iskasapili i pokopali na tajnom mjestu.
1995. – Britanski premijer Džon Mejdžor, suočen sa izazovima u sopstvenoj stranci, iznenada dao ostavku na mjesto šefa Konzervantivne partije, čime je isforsirao unutarpartijske izbore na kojima je ponovo izabran za vođu konzervativaca.
2003. – Papa Jovan Pavle Drugi u Banjaluci kod samostana na Petrićevcu služio svetu misu i obavio beatifikaciju rimokatoličkog laika Ivana Merca. Papa Jovan Pavle Drugi pozvao je na praštanje i istinsko pomirenje među narodima BiH, poručujući građanima da ne traže negdje drugo udobniji život, jer budućnost ovih krajeva zavisi od njih.
2004. – Predsjednik Republike Srpske Dragan Čavić izjavio je u televizijskom obraćanju građanima Srpske da događaji u Srebrenici od 10. do 19. jula 1995. godine predstavljaju crnu stranicu srpske istorije i da se učesnici u ovom zločinu ne mogu opravdati ničim.
2004. – Britanac Teri Dejvis (64) izabran za generalnog sekretara Savjeta Evrope.
2004. – Islamski militanti u Iraku odsjekli glavu južnokorejskom taocu Kim Sun-ilu (33), nakon što je Seul odbio njihov zahtjev da povuče svoje trupe iz zemlje i otkaže planove o slanju dodatnih snaga.
2006. – U poplavama i klizištima, izazvanim jakim kišama na jugu indonezijskog ostrva Sulavesi, poginulo najmanje 190 ljudi.
2008. – Najmanje 229 ljudi poginulo, a šest nestalo nakon što je tajfun Fengšen pogodio centralnu i južnu oblast Filipina.
2009. – Međunarodni sud za zločine počinjene u Ruandi osudio bivšeg visokog funkconera Ruande Kaliksta Kalimanzira na 30 godina zatvora zbog genocida.
(Nezavisne)
