Danas je četvrtak, 16. mart, 75. dan 2023. Do kraja godine su 289 dana.
37. – Umro rimski car Tiberije Klaudije Neron Cezar Avgust, posinak Oktavijana Avgusta, koji je tokom vladavine od 14. godine n.e. osigurao granice Rimskog carstva bez novih osvajanja, popravio finansije i administraciju, posebno u provincijama. Prethodno se proslavio u vojnim pohodima u Germaniji, Panoniji i Dalmaciji. Pod starost je proglasio zakon “De majestate” /Uvreda veličanstva/ i vladao sve okrutnije, 26. se povukao na ostrvo Kapri, a u Rimu je njegov miljenik – prefekt pretorijanaca Elije Sejan zaveo krvav režim u carevo ime. Nastojeći da se dočepa prijestola, Sejan je ubio carevog sina Julija Druza, poslije čega je Tiberije naredio njegovo smaknuće.
1521. – Portugalski moreplovac Ferdinad Magelan Fernao de Magaljaeš stigao na Filipine, gdje je zatim poginuo u sukobu s domorocima. Poslije tri godine plovidbe oko svijeta u Španiju se 1522. od pet brodova vratila samo “Viktorija” sa 18 članova posade. Putovanjem je dokazano da je Zemlja okrugla.
1534. – Engleska prekinula sve veze sa Rimokatoličkom crkvom.
1736. – Umro italijanski kompozitor Đovani Batista Pergolezi, koji je komponovao u maniru napuljske bufo-opere, svježe, neposredne i vesele, sa životnim ličnostima, zanimljivim situacijama i melodikom bliskoj narodnoj. Djela: opera “Služavka gospodarica”, crkvena muzika “Stabat mater”.
1751. – Rođen američki državnik DŽejms Medison, “otac američkog ustava”, predsjednik SAD od 1809. do 1817. S Aleksanderom Hamiltonom i DŽonom DŽejom je napisao “Federalističke spise” radi pridobijanja podrške za ratifikaciju ustava kojim je, umjesto konfederacije, uveo čvršću uniju federalnih država SAD.
1787. – Rođen njemački fizičar Georg Simon Om, koji je otkrio odnos struje elektromotorne sile i otpora u električnom kolu, nazvan po njemu Omov zakon. Dao je znatan doprinos akustici, optici kristala i matematici. Jedinica za mjerenje električnog otpora u međunarodnom sistemu mjera njemu u čast nazvana je “om”.
1799. – Rođena Ana Atkins, britanska botaničarka i fotografkinja, prva žena koja je objavila knjigu ilustrovanih fotografija.
1839. – Otvoren francuski konzulat u Beogradu.
1851. – Španija zaključila konkordat sa Vatikanom, prema kojem je rimokatolička vjera postala jedina religija u državi, a crkva je stavila pod kontrolu obrazovanje i štampu.
1859. – Rođen ruski fizičar i elektroinženjer Aleksandar Stepanovič Popov, koji je pronašao i uspostavio prvu radio-telegrafsku vezu. Prije italijanskog pronalazača Giljelma Markonija konstruisao je prvi radio-prijemnik.
1881. – U Beogradu osnovana Željezničko-saobraćajna škola, koja je imala dva odjeljenja sa po 50 učenika. Po završetku dvogodišnjeg školovanja učenici su upućivani na jednogodišnju praksu u Austriju ili Belgiju, gdje su polagali praktične i stručne ispite. Škola je prestala da radi 1884, a obnovljena je 1922. kao Državna željeznička saobraćajna škola.
1908. – U Kragujevcu osnovan Savez srpskih sokolova.
1917. – Dan poslije abdikacije ruskog cara Nikolaja Drugog njegov brat veliki vojvoda Mihailo, pod pritiskom boljševika, odrekao se krune, čime je poslije tri vijeka okončana vladavina dinastije Romanov. Cara Nikolaja Drugog, sve članove njegove porodice i poslugu, boljševici su, na osnovu naredbe vođe Oktobarske revolucije Vladimira Lenjina, likvidirali i potom iskasapili u Jekaterinburgu u julu 1918.
1918. – Moskva proglašena za glavni grad Sovjetske Rusije.
1923. – Rođen Vasa Popović, književnik, publicista i novinar. Popović se u književnosti javio zbirkom pjesama “Sremski zagrljaji”, štampanom 1952. godine. Dvije godine kasnije objavio je zbirku pripovjedaka “Volite se ljudi”. Uslijedilo je još desetak zbirki priča i jedan roman, koje karakteriše osoben tip humorističkog, šeretskog pripovijedanja, natopljenog beskrajnim čovjekoljubljem i toplinom. Popović je bio dugogodušnji novinar i urednik “Ježa”, “Politike” i NIN-a. Autor je više humorističkih TV serija i antologije humora pod nazivom “Antologija leve strane”.
1925. – Umro njemački bakteriolog August fon Vaserman, koji je 1906. uveo metodu pregleda krvi /Vasermanova reakcija/, pomoću koje je utvrđivano postojanje sifilisa. Proučavao je i strukturu ćelija, antitoksine, uzroke tuberkuloze i raka i bavio se izolacijom i identifikacijom zaraznih klica.
1930. – Umro španski general Migel Primo de Rivera i Orbaneha, profašistički vojni diktator Španije od septembra 1923. do januara 1930. NJegov režim je pokušao da ujedini Španiju geslom “Jedna zemlja, jedna vjera, jedna monarhija”, ali nije uspio da stvori prihvatljiv politički sistem, pa je podnio ostavku pod pritiskom armije, čiju je podršku izgubio.
1934. – U Rimu potpisan italijansko-mađarsko-austrijski “Dunavski blok”, kojim je podržana ekspanzionistička politika Italije naspram “Male antante” – Jugoslavije, Čehoslovačke i Rumunije.
1935. – NJemačka potpuno odbacila klauzule o razoružanju, predviđene Versajskim ugovorom kojim je okončan Prvi svjetski rat.
1939. – Slovačka, dan pošto su trupe nacističke NJemačke okupirale Češku, prema direktivi Adolfa Hitlera, proglašena za “nezavisnu državu”, čime je ostvaren njegov plan za pokoravanje Čehoslovačke.
1940. – Rođen italijanski filmski režiser Bernardo Bertoluči, čije filmove odlikuje radikalno kritički odnos prema stvarnosti i nastojanje da protumači zakonitosti građanskog svijeta i psihološke probleme čovjeka u njemu. Filmovi: “Prije revolucije”, “Partner”, “Strategija pauka”, “Konformista”, “Posljednji tango u Parizu”, “Dvadeseti vijek”, “Mjesec”, “Smiješan čovjek”, “1900”, “Posljednji kineski car”.
1953. – Josip Broz Tito doputovao u Veliku Britaniju, što je bila prva posjeta šefa jugoslovenske države jednoj zapadnoj zemlji poslije Drugog svjetskog rata.
1962. – Lansiran prvi sovjetski satelit iz serije “Kosmos”.
1968. – Trupe SAD u Vijetnamskom ratu masakrirale najmanje 500 vijetnamskih civila u selu Mi Laj, među kojima mnogo djece, žena i žena trudnica. Taj ratni zločin je – kad je kasnije otkriven – izazvao talas ogorčenih osuda u svijetu i u američkoj javnosti, ali počinioci nisu kažnjeni.
1978. – Teroristička organizacija “Crvene brigade” u Rimu otela bivšeg italijanskog premijera Alda Mora. Teroristi su ga držali u zatočeništvu do maja 1978. kad su ga ubili.
1993. – U podmetnutoj eksploziji u indijskom gradu Kalkuta poginulo 69 ljudi.
1998. – Vatikan izrazio žaljenje zbog toga što pojedini pripadnici Rimokatoličke crkve nisu učinili dovoljno da tokom Drugog svjetskog rata pomognu Jevrejima izloženim nacističkom progonu, ali je odbacio zahtjeve da osudi nesumnjivo mračnu ulogu koju je tokom rata i istrebljivanja, ne samo Jevreja, odigrao papa Pije Dvanaesti.
1999. – Evropska komisija podnijela kolektivnu ostavku – prvi put nakon osnivanja tog izvršnog tijela Evropske unije 1958. godine – na šta je 20 evropskih komesara primorano optužbama za niz prevara, neregularnosti i loše upravljanje finansijama.
2002. – Umro Danilo Stojković, pozorišni, filmski i TV glumac.
2006. – Beograd u Kanu proglašen za “Grad budućnosti centralnog dijela jugoistočne Evrope”, pobijedivši na takmičenju “Evropski gradovi i regioni budućnosti” u 2006. i 2007. godini koje je organizovao “Fajnenšel tajms”.
2014. – Stanovnici Krima na referendumu o nezavisnosti odlučili o otcjepljenju od Ukrajine i priključenju Rusiji.
(nezavisne)
