Danas je četvrtak, 11. maj, 131. dan 2023. Do kraja godine su 234 dana.
330. – Konstantinopolj postao nova prijestonica Rimskog carstva. Nazvan je prema caru Konstantinu Prvom Velikom.
483. – Rođen romejski car Flavije Anikije Justinijan Prvi, poznat kao Justinijan Veliki, koji se proslavio kodifikacijom rimskog prava, velikom graditeljskom aktivnošću i osvajanjima. Težeći obnovi Rimskog carstva, taj vladar – rođen u jednom selu kod Naisusa pod imenom Upravda, što na staroslovenskom znači pravo, pravda – pokorio je 534. godine Vandale u sjevernoj Africi, 555. godine Ostrogote u Italiji i osvojio dio Španije. Ratovao je i protiv Persijanaca, koji su ugrožavali azijske provincije, ali nije uspio da spriječi upade Slovena na Balkan. Prema njegovom nalogu, najbolji pravnici su pripremili “Korpus juris civilis”, sastavljen od prečišćenih zakona rimskih careva, raznih pravnih spisa i izvoda za školovanje pravnika. Time je sačuvao norme rimskog prava, što je imalo izuzetan značaj za razvoj pravne teorije u Evropi. Sazidao je 537. crkvu Sveta Sofija, najveću u Carigradu, koju su poslije osvajanja grada 1453. Turci oskrnavili pretvaranjem je u džamiju i nagrdili njenu arhitekturu doziđivanjem četiri minareta.
1686. – Umro njemački fizičar i pronalazač Oto fon Gerike, koji je prvi demonstrirao vakuum i prikazao čuveni eksperiment o vazdušnom pritisku. Takođe je izumio vazdušnu pumpu, vazdušnu vagu i barometar.
1778. – Umro engleski državnik Vilijam Pit Stariji, vođa vigovaca, britanski premijer od 1756. do 1761. i od 1766. do 1768, čija je agresivna spoljna politika preobrazila Veliku Britaniju u najveću svjetsku kolonijalnu silu i Francusku gotovo lišila kolonija. Kao šef diplomatije i rata provodio je politiku kolonijalne ekspanzije i pokrenuo je 1756. Sedmogodišnji rat, poslije kojeg je Francuska 1763. morala da ustupi Velikoj Britaniji Kanadu i da se povuče iz Indije.
1852. – Na Baščaršiji u Sarajevu u požaru izgorjelo oko 2.000 dućana, 1.600 u vlasništvu Srba. Srbi iz Srbije pritekli su u pomoć “jednoplemenoj i jednorođenoj braći”, a spisak darodavaca se čuva u Arhivu Beograda.
1896. – Rođen srpski kompozitor Josip Štolcer, poznat kao Josip Slavenski, profesor Muzičke akademije u Beogradu, koji je, težeći oblikovanju nacionalnog izraza, spojio muzički folklor pojedinih balkanskih naroda s modernom evropskom muzičkom tehnikom. Djela: “Balkanofinija” za orkestar, “Simfonija Orijenta”, za hor i orkestar, “Pjesme moje majke” za glas i gudački kvartet, četiri gudačka kvarteta, violinski koncert, horovi, sonata za violinu i klavir.
1901. – Rođen srpski glumac Viktor Starčić, izuzetno nadaren za suptilne portrete, produhovljeni umjetnik s dubokim emocionalnim i psihološkim poniranjem u uloge. Ostvario je više sjajnih uloga u filmovima, a neke kreacije su ušle u antologiju jugoslovenskog pozorišta, poput Pometa u “Dundo Maroju”, Hljestakova u “Revizoru”, Smrdića u “Rodoljupcima”, Aurela u “Ledi”, Pavlina u “Jegoru Buličovu”, Glumca u predstavi “Na dnu”, Lembaha u “Agoniji”, Don Zanea u “Gloriji”.
1904. – Rođen španski slikar Salvador Dali, ekscentrik visokog stila, jedan od najvećih slikara 20. vijeka, umjetnik koji je uzdrmao temelje slikarstva. Prošao je kroz faze futurizma, kubizma i apstraktnog racionalizma, da bi se priklonio nadrealizmu, uvijek s crtežom izvedenim do perfekcije. Slikao je iracionalan i fantastičan svijet snova i halucinacija. Tridesetih godina je naslikao djela koja su izazvala šok. Radio je i kao kostimograf i scenograf u filmovima španskog režisera Luisa Bunjuela “Andalužanski pas” i “Zlatno doba”. Napisao je autobiografsko djelo “Tajni život Salvadora Dalija”.
1925. – Umro srpski slikar Stevan Todorović, član Srpske kraljevske akademije. Slikarstvo je učio u Beču i Minhenu. Počeo je kao romantičar sa lijepim osjećanjem za kolorit, a završio kao hladni akademičar. Izradio je oko 300 portreta savremenika, uključujući Kornelija Stankovića, Đuru Daničića, Vladana Đorđevića, kraljicu Nataliju.
1927. – Umro francuski slikar španskog porijekla Huan Gris, pionir stila poznatog kao sintetički kubizam. U početku je stvarao pod uticajem zemljaka Pabla Pikasa, a kasnije je našao originalan izraz u kolažima i sažimanju formi, na granici apstrakcije.
1940. – Potpisan jugoslovensko-sovjetski trgovinski ugovor. Strahujući od italijanskih prijetnji, Jugoslavija je tražila 200 aviona, tešku artiljeriju, tenkove i benzin. Šef sovjetske diplomatije Vjačeslav Molotov je isporuke uslovio uspostavljanjem diplomatskih odnosa, što je učinjeno 25. juna 1940.
1943. – Izbjeglička jugoslovenska vlada u Londonu u Drugom svjetskom ratu, na insistiranje britanske vlade, zatražila od četničkog komandanta Draže Mihailovića da prekine saradnju s okupatorima i uspostavi dobre odnose s partizanima.
1949. – Sijam promijenio ime u Tajland.
1949. – Izrael primljen u UN.
1973. – Donji dom parlamenta Savezne Republike Njemačke potvrdio sporazum o uspostavljanju odnosa dviju njemačkih država, čime je okončano dugogodišnje otvoreno neprijateljstvo i nepriznavanje Demokratske Republike Njemačke kao suverene države.
1988. – Umro engleski dupli agent Harold Adrijan Rasel “Kim” Filbi, jedan od najuspješnijih u sovjetskoj obavještajnoj službi, u koju je stupio kao student u Kembridžu 1934. Poslije rata bio je oficir za vezu između britanske i američke obaveštajne službe, što mu je omogućilo da u periodu “hladnog rata” Moskvi dostavlja informacije od najvećeg značaja. Kad je gotovo otkriven, nestao je u Bejrutu i obreo se 1963. u Moskvi, gdje je i umro. Za izvanredne zasluge za SSSR, koji je smatrao otadžbinom, nagrađen je najvišim sovjetskim odlikovanjima.
1992. – Na talasu žestoke antisrpske kampanje Zapada u toku nasilnog rasturanja Jugoslavije ministri inostranih poslova Evropske zajednice su odlučili da povuku iz Beograda ambasadore svojih zemalja i da zatraže suspenziju članstva SR Jugoslavije u Organizaciji za evropsku bezbjednost i saradnju.
1996. – Američki putnički avion DC-9 srušio se u močvaru Everglejds na Floridi ubrzo po polijetanju s aerodroma u Majamiju, što nije preživio niko od 110 putnika i članova posade.
1997. – Superkompjuter kompanije IMB “Duboko plavo” ušao u šahovsku istoriju, pobijedivši u meču od šest partija ruskog velemajstora Garija Kasparova, svjetskog šampiona u verziji GMA.
1999. – Prilikom bombardovanja mosta preko Južne Morave u Vladičinom Hanu NATO avijacija ubila učenike gimnazije Gordanu Nikolić i Milana Ignjatovića. Kasetne bombe su usmrtile dvoje civila u Nišu, a te bombe, zabranjene međunarodnim konvencijama, u selu Staro Gracko kod Lipljana oduzele su život četvorogodišnjoj Dragani Dimić i jednom starijem bračnom paru.
2000. – Rođenjem devojčice kojoj je dato ime Asta – vjera na hindu jeziku – stanovništvo Indije zvanično je dostiglo milijardu.
2006. – Umro američki bokser Flojd Paterson, prvak svijeta u teškoj kategoriji. Rođen je 1935. u mnogočlanoj porodici afroamerikanaca u Bruklinu, veoma mlad posvetio se boksu i 1952. u Helsinkiju, osvojio je zlatnu olimpijsku medalju u srednjoj kategoriji. Četiri godine potom postao je najmlađi profesionalni prvak svijeta, savladavši u pet rundi zemljaka Arčija Mura. U njujorškom Polo-graundu 1959. Paterson je neočekivano izgubio titulu, pošto ga je Šveđanin Ingemar Johanson u trećoj rundi čak sedam puta poslao na pod. Godinu dana kasnije, Paterson se nokautom revanširao Johansonu i vratio naziv prvaka svijeta. Po mišljenju eksperata, bila je to jedna od najljepših borbi u ringu u dotadašnjoj istoriji “plemenitog sporta”.
2019. – Umro bivši ministar spoljnih poslova Italije Đani de Mikelis, koji se smatrao jednim od najuticajnijih italijanskih socijalističkih političara osamdesetih godina prošlog vijeka.
(Nezavisne)
