Danas je subota, 30. septembar, 273. dan 2022. Do kraja godine ostala su 92 dana.
1399 . – Osnivač Lenkasterske dinastije Henri Bolingbork je kao pobjednik u borbi za vlast postao engleski kralj Henri Četvrti. Henri Četvrti stupio je na prijesto dan pošto je abdicirao njegov brat od strica Ričard Drugi, prvi monarh u istoriji Engleske prinuđen da napusti prijesto.
1846 . – Američki zubar Vilijam Morton prvi upotrijebio anesteziju /etar/ prilikom vađenja zuba.
1876 . – Rođen srpski pjesnik, pozorišni kritičar i diplomata Milan Rakić (na fotografiji), reformator stiha i veliki znalac jezika, član Srpske kraljevske akademije i predsjednik srpskog PEN kluba. Poslije završenih studija prava u Parizu radio je u Beogradu kao činovnik, a od 1904. bio je u diplomatskoj službi. Pojavio se 1903. zbirkom “Pesme” kao potpuno izgrađen pisac, misaon i osjećajan, pjesnik unutrašnjih nemira i sukoba, čiji pesimizam potiče iz intelektualnog razmišljanja o prolaznosti svijeta. Objavio je 1912. zbirku “Nove pesme” i 1936. “Pesme”. Pedesetak pjesama, koliko je ukupno napisao, odlikuje se elegancijom i savršenstvom forme i spadaju u vrh srpske lirike 20. vijeka. Najpoznatije su mu pjesme “Na Gazimestanu”, “Jefimija”, “Dolap”, “Simonida”, “Napuštena crkva”, “Orhideja”, “Iskrena pesma”, a njegove pozorišne kritike su izraz velike kulture i pouzdanog suda.
1882 . – Rođen njemački fizičar Hans Vilhelm Gajger, koji se bavio izučavanjem radioaktivnih supstanci i 1928. izumio napravu za registrovanje i brojanje naelektrisanih čestica i gama-zraka, odnosno mjerenje radioaktivnosti, poznatu kao Gajgerov brojač.
1891 . – Francuski general Žorž Ernest Bulanže, ministar vojske od 1886. do 1887. vođa uticajnog političkog pokreta koji umalo nije srušio Treću Republiku, izvršio samoubistvo. Stvorio je reakcionarni i antiparlamentarni pokret bulanžista, okupivši sve neprijatelje Republike, koju je težio da uništi i obnovi monarhiju u Francuskoj. Kad su ga republikanci optužili za pokušaj prevrata, pobjegao je u Belgiju, gdje je sebi oduzeo život.
1912 . – Srbija i Bugarska objavile mobilizaciju za rat protiv Turske. Prvi balkanski rat od oktobra 1912. do maja 1913, u kojem su se protiv Turske borile i Grčka i Crna Gora, završen je oslobađanjem balkanskih naroda od turske vlasti.
1918 . – Bugarska armija kapitulirala u Prvom svjetskom ratu. Kapitulacija je objavljena pošto je na granice Bugarske izbila srpska vojska, koja je poslije proboja Solunskog fronta presjekla bugarske trupe na dva dijela i potpuno ih slomila.
1938 . – Britanski premijer Nevil Čemberlen izjavio da je spasen mir, dan po potpisivanju sporazuma u Minhenu, kojim su zapadni saveznici dozvolili Adolfu Hitleru komadanje Čehoslovačke. Ovaj Hitlerov potez otvorio je put ka izbijanju Drugog svjetskog rata.
1941 . – Počela prva njemačka ofanziva prema Moskvi. Nijemci su, uprkos velikim gubicima Crvene armije, zaustavljeni, ali su sredinom novembra 1941. krenuli u drugu ofanzivu i opet nisu uspjeli, što je početkom decembra omogućilo protivnapad i odbacivanje Nijemaca 200 kilometara od Moskve. Time je pokopan njemački plan “Barbarosa” o ` munjevitom ratu ` protiv SSSR.
1941 . – Završen krvavi marš u kojem su Nijemci u Drugom svjetskom ratu više od 5.000 Šapčana – kažnjavajući ih što su pomagali partizanima tokom borbi u Mačvi – dotjerali na savski most, gdje su neke ubili i bacili u rijeku, druge gonili da trče, pa ih malaksale ubijali. Preživjele su vratili u Šabac, dio strijeljali, a ostale zatvorili u novoformirani logor.
1947 . – U Beogradu osnovana organizacija partizanskih ratnih veterana u Drugom svjetskom ratu – Savez udruženja boraca Narodnooslobodilačko rata.
1949 . – Okončan berlinski vazdušni most, uspostavljen poslije sovjetske blokade Zapadnog Berlina krajem juna 1948, tokom kojeg su američki i britanski avioni obavili 277.264 leta do Zapadnog Berlina.
1955 . – U automobilskoj nesreći u 24. godini poginuo američki glumac Džejms Din, simbol uznemirene i pobunjene mladosti poslije Drugog svjetskog rata, čiji je tragičan kraj doprinio da preraste u svojevrstan mit. Filmovi : “Istočno od raja”, “Buntovnik bez razloga”, “Div”.
1962 . – Bijeli rasisti izazvali nerede u Oksfordu u američkoj državi Misisipi zato što je na osnovu odluke federalnog suda crnac Džejms Meredit upisan na Univerzitet Misisipija, do tada rezervisan ekskluzivno za bijelce.
1965 . – Otmicom i ubistvom šest generala u Indoneziji otpočeo neuspješni državni udar, okončan masakrom članova i pristalica Komunističke partije Indonezije.
1966 . – Bivši britanski protektorat u Africi Bečuanalend stekao nezavisnost pod nazivom Republika Bocvana. Prvi predsjednik postao je Serece Kama.
1966 . – Njemački ratni zločinci Albert Šper i Baldur fon Širah izašli iz zatvora Špandau u kojem su odslužili kaznu od 20 godina robije.
1970 . – Ričard Nikson doputovao u Beograd, što je bila prva posjeta Jugoslaviji jednog predsjednika SAD.
1980 . – U simboličnom podsjećanju na biblijska vremena Izrael uveo valutu šekel koja je zamijenila funtu.
1985 . – Umro američki seizmolog Čarls Rihter, čijim je imenom nazvana skala za mjerenje jačine zemljotersa.
1988 . – Penzionisano pet visokih sovjetskih funkcionera, uključujući predsjednika Prezidijuma Vrhovnog sovjeta Andreja Andrejeviča Gromika.
1990 . – SSSR i Izrael se sporazumjeli da uspostave konzularne odnose. Moskva je prekinula diplomatske odnose zbog šestodnevnog izraelsko-arapskog rata 1967. Istog dana su uspostavljeni i puni diplomatski odnosi SSSR i Južne Koreje.
1993 . – U seriji jakih zemljotresa u jugozapadnoj Indiji poginulo najmanje 22.000 ljudi.
1999 . – Jedan od najvećih njemačkih književnika 20. vijeka Ginter Gras dobio Nobelovu nagradu za književnost. U avgustu 2006. Gras je objelodanio da je kao 17-godišnjak bio pripadnik zloglasne nacističke “Vafen-SS” jedinice. Ovo otkriće pisca”Limenog doboša” šokiralo je javnost i izazvalo žestoke kritike pisaca, istoričara i političara u Evropi.
2008 . – Američki Kongres odbio da usvoji paket od 700 milijardi dolara za spas Vol strita.
2008 . – Najmanje 144 osobe poginule, a oko 150 povrijeđeno u velikom stampedu u hindu hramu u zapadnoj indijskoj državi Radžastan.
2009 . – Više od 100 ljudi poginulo, a nekoliko stotina povrijeđeno kada je serija cunamija zahvatila obalu pacifičkih ostrva Američke i Zapadne Samoe, uništavajući cijela sela.
(Nezavisne)
