Srpsko strip izdavaštvo po svemu sudeći ne planira posustati, bez obzira na svjetsku energetsku krizu, rat u Ukrajini, nedostatak papira i pad standarda publike ove godine je na srpskom jeziku izašlo skoro 400 strip izdanja, što je uz skoro 900 regionalnih izdanja, domaću strip publiku doslovno dovelo na ivicu egzistencije.
Šalu na stranu, ne samo da je broj izdanja u konstantnom rastu, već je sve više izdavača, koji sve agilnije štancaju nove prevode, kako klasika, tako i novih strip izdanja sa svih strana svijeta. Potpuno očekivano dominiraju “Čarobna knjiga” sa nevjerovatnih 111 izdanja i “Veseli četvrtak” sa 91 objavljenim stripom (i to sve, dvije sedmice prije isteka kalendarske godine), dok ostali srpski izdavači barataju sa daleko manjim ciframa, ali zato kvaliteta i maštovitosti u izboru prevoda i objavljivanja domaćih radova ima na pretek.
Žanrovski gledano, ovu godinu su obilježila domaća izdanja japanskih mangi, koje su bukvalno eksplodirale na domaćem tržištu uz brojna izdanja skoro svih važnijih izdavača (“Čarobna knjiga”, “Darkvud”), a kojima se priključio i izdavački gigant “Laguna”, koji do sada nije uopšte objavljivao stripove.
Iza ovog sve masovnijeg talasa japanskih stripova dominiraju strip klasici, kako američki tako i evropski, plus “Boneli” produkcija, koju sistemski izdaju “Veseli četvrtak” i “Golkonda”, po principu, što “Veseli” propusti “Golkonda” dočeka.
Iz drugog ešalona napadaju manji izdavači i slabije poznati stripovi, među kojima se može pronaći istinskih bisera za sve ljubitelje devete umjetnosti. Probrati najbolja izdanja teško je ne samo zbog nemogućnosti da sve to fizički pročitate, a kamoli kupite, već i zbog sistema vrednovanja čije je parametre nemoguće objektivno odrediti jednom pojedincu.
Izbor “Glasa Srpske” samo je skromni pokušaj preporuke koji je pravljen uglavnom emocijama nakon čitanja i tračkom objektivnosti u ovoj nemogućoj misiji za svakog stripofila.
“Berlin” (Komiko)
Izdavač “Komiko” ne izdaje mnogo, ali kada izdaje svaki put pogađa pravo u metu, poput ovog monumentalnog integrala “Berlin” Džejsona Lutsa. Trilogiju o Berlinu iz doba uspona i pada Vajmarske republike, Luts je opsesivno stvarao skoro 20 godina kako bi dobio epsku priču o gradu i njegovim stanovnicima koji polako, ali sigurno koračaju putem u pakao 2. svjetskog rata. Desetine upečatljivih likova, nadahnute priče i precizni crtež, stvorili su od 608 stranica “Berlina”, nešto što je kritika opravdano nazvala simfonija velegrada. Luts prikazuje društvena i politička previranja od 1928. do 1933. godine povezujući slike sa tekstom koji oslikava senzibilitet tih godina, protkano ličnim pričama običnih ljudi, na način koji nije samo strip, to je vrhunska umjetnost koja prevazilazi sve odrednice.
“Tarzan” (Makondo)
Teško je ostati ravnodušan na talenat i vještinu kojima su francuski scenarista Kristof Beko i srpski crtač Stevan Subić ponovo oživjeli na papiru besmrtnu priču Edgara Rajsa Berouza o Tarzanu, gospodaru džungle. Držeći se izvorne sage o siročetu kojeg odgoji pleme majmuna, Beko se škrtim i ogoljenim scenarijom elegantno sklonio u stranu prepuštajući teren Subićevom genijalnom crtačkom majstorstvu da svojom igrom sjenke i svjetla kreira brutalnu, surovu i krvavu sagu o preživljavanju koja doslovno napada čula publike oduzimajući dah. U džungli je sve opasno, to znaju svi njeni stanovnici, zna i Tarzan, znaju Beko i Subić, a zahvaljujući njima sada znamo i mi.
“Ugovor s Bogom” (Čarobna knjiga)
Životno djelo Vila Ajznera, čovjeka čije je ime sinonim za devetu umjetnost, svojim izlaskom sredinom 70- ih zauvijek je promijenilo shvatanje stripa kao umjetnosti, ali u protekle četiri decenije dok smo čekali srpsko izdanje nije izgubilo ni djelić svog kvaliteta i autentičnosti. Monumentalna priča o odnosu čovjeka i njegovog Tvorca, unutar male zajednice u velikom Njujorku je čist život pretočen na strip table, ali da parafraziramo Hičkokovu misao o filmu, lišen dosadnih trenutaka. Savršeni spoj scenarija, karaktera i crteža, jasno i direktno objašnjava zašto je umjetnik, koji je imao slavu i bogatstvo, odlučio da sve napusti i potroši decenije života kako bi napravio strip u kojem će, ni manje ni više, popričati s Bogom.
“Krcko” (Komiko)
Još jedno izdanje “Komika” u ovom izboru je klasik u pravom smislu te riječi. Integralno izdanje prvih epizoda stripa “Krcko”, legendarnog Rejmona Mašeroa, “francuskog Diznija” kako je Mašero često nazivan, odštampan je na povećanom A5 formatu, u punom koloru i u tvrdom povezu. Na ukupno 212 strana, osim prvih epizoda stripa o šarmantnom puhu, nalazi se i pregršt materijala o nastanku ovog klasika i njegovom autoru, a čitaocu samo ostaje da uživa u izdanju, koje ostaje i kao vječni podsjetnik da nema novih i starih, već samo dobrih i loših stripova.
“Sara” (Darkvud)
Priča o stripu “Sara” je prilično jasna kada na naslovnici vidite ime Garta Enisa, čovjeka koji je sve što je dotakao u devetoj umjetnosti pretvorio u kreativno zlato. Mračna, brutalna i krvava saga o ženskom snajperisti Crvene armije u ratnom paklu Lenjingrada, uz nadahnuti crtež Stivena Epigtona, pretvorena je u klasik ratnog stripa. Enis zna da u ratu nema dobrih i loših momaka, gradeći od “Sare” majstorski priču o tome kako rat u čovjeku polako ubija ljudskost oblobađajući zvijer spremnu na sve kako bi preživjela, što nije nimalo lako za čitanje, ali jeste za apsolutno uživanje..
“Crna značka (300 čuda)
Još jedna suluda priča iz pera velikog Meta Kinta (“Kraljevi trave”, “BRZRKR, “) o grupi izviđača, koji su u stvari tajna špijunska organizacija zadužena za crne operacije poput ubistava i sabotaža na maestralan način secira svijet odraslih iz vizure djeteta poigravajući se rastućom paranojom i sklonostima modernog svijeta teorijama zavjere i nasilju. Bizarni zaplet prati jednako bizaran crtež, a zašto baš djeca kao glavni junaci: “Tvoja mladost te čini nevidljivim. Tvoja lukavost je neočekivana. I tvoje srce još nije iscrpljeno”. Sa druge strane, znate, kako se kaže; svaka teorija zavjere jeste teorija dok se ne dokaže!
“Solomon Kejn” (Darkvud)
Dvostruko integral izdanja “Darkvuda” pod nazivom “Solomon Kejn: Pripovesti 1&2”, okuplja kolekciju “Marvelovih” stripova sa kultnim puritanskim junakom objavljenim tokom 70-ih godina prošlog vijeka. U pitanju je fiktivni lik nastao u mašti slavnog pisca Roberta E. Hauarda, jednog od pionira epske fantastike. Njegove avanture, objavljene uglavnom u palp časopisu “Čudne priče”, dobile su strip adaptaciju od strane velikana poput Roja Tomasa, Džona Bjušeme, Ala Vilijamsona, Nila Adamsa i brojnih drugih umjetnika, koji su Kejna pretvorili u palp klasik, koju nema puno ambicije osim da slavi maštu i uzbuđenje u najboljoj tradiciji svog tvorca. Čisto uživanje za sve ljubitelje žanra.
“Zaliv kanua” (Golkonda)
Originalno objavljen u Francuskoj 2009. godine, strip je napisao Tiburs Ože, dok je crtež djelo majstora kista Patrika Prunjea. Autori su čitaocima predstavili ostvarenje svog zajedničkog sna, djelo u kome istorijske činjenice i događaji služe kao kulise za romansiranu priču o avanturama gusarske družine i Džeka, siročeta koje postaje heroj. I dok sama priča slijedi klasične obrasce istorijske avanture, način na koji Prunje svojim veličanstvenim crtežom pretvara strip u nešto što bi se moglo opisati kao strip slikarstvo, dajući potpuno novu dimenziju priči i karakterima, ne može se drugačije opisati osim genijalnost.
“Žuti taksi” (Besna kobila)
Izdavačka kuća “Besna kobila” je ove godine objavila samo jedno, ali krajnje vrijedno strip izdanje. I pitanju je kultni album “Žuti taksi”, odmetnika francuskog stripa Kristofa Šabutea, koji na sebi svojstven način kombinuje krimić, satiru, melodramu, triler, crni humor, nasilje i seks u eksplozivnu priču o filmskom režiseru, koji odluči da sve ostavi i postane taksista u Njujorku, gradu koji nikad ne spava. Priča koja se može čitati na desetine načina, ali svaki je jednako vrijedan naše pažnje.
“Zardo” (Veseli četvrtak)
Ekipa iz “Veselog četvrtak”, možda živi na “Bonelijevim” klasicima poput Zagora, Teksa i Dilana Doga, ali uz njih znamo dobiti i skrivene bisere poput albuma “Zardo”, iza kojeg stoji legendarni Ticijano Sklavi. U pitanju je noar grafička novela od 46 tabli, čiji sinopsis prati mladića Frederika, koji se zbog ljubavi uplete u ubistvo. Zločin, tijelo kog se treba riješiti, beskrajna noć, paranoja i strast su ključni elementi priče, koju je crtač Emilijano Makumari pretvorio u pravo malo vizuelno remek-djelo, koje djeluje kao neki “đalo” triler savršeno pretočen na papir.
Deveta dimenzija
Zasluge za doprinos Republike Srpske strip izdavaštvu na srpskom jeziku naravno snosi “Deveta dimenzija”, koja je ove godine malo smanjila tempo sa četiri izdanja, ali je zato dodatno pojačala kvalitet stripova.
Među najboljim izdanjima svakako je prevod integrala francuskog stripa “Zmija pod ledom”, koji je po scenariju Frenka Žiroa majstorski nacrtao naš Milan Jovanović. Tu je novo izdanje fantastičnog stripa “More je bilo mirno” Tanje Stupar – Trifunović i Tatjane Vidojević, novi album Jovana Bratića “Barut i sablja” te “Reaper i ostale priče”, kolekcija kratkih stripova slavnog Brazilca Vilsona Vieire
